از همان ماه‌های اولیۀ نوزادی، هرکودکی روش منحصر به فردی برای ارتباط با محیط نشان می‌دهد که برای والدینش سوال‌هایی ایجاد می‌کند: چرا انقدر کودک من بدخواب است؟ چرا همیشه بمب انرژی است و هیچوقت از حرکت خسته نمی‌شود؟ نکند اضطراب دارد و خجالتی است؟ چرا روش‌های تربیتی که برای خواهر، برادر یا همسن‌هایش وجود دارد، روی او جواب نمی‌دهد؟

پاسخ احساسی یا رفتاری هرکودکی به محیط پیرامونش بر اساس ویژگی‌های درونیش، با اصطلاح خلق‌و‌خو توصیف می‌شود. این رفتارها پاسخهایی هستند که هم می‌توانند تا پایان عمر بخشی از شخصیت کودک شوند، و هم گاهی در گذر زمان تغییر خواهند کرد. برای درک تاثیر خلق‌و‌خو بر فرزندمان، به جای تمرکز بر چرایی، باید چگونگی رفتار غیرکلامی او را بفهمیم و بدانیم سطح انرژی، شدت پاسخ‌دهی، تحریک‌پذیری یا سازگاری کودکان با یکدیگر متفاوت‌اند.

دسته‌بندی‌هایی برای درک بهتر خلق‌وخو در کودکان شناسایی شده است:

• کودکان آسان

داشتن یک فرزند آسان، آرزوی هر تازه‌والدی است! این کودکان از نوزادی اغلب چرخه‌های منظمی در خواب و بیداری و غذا خوردن دارند و خوش‌اخلاق شناخته می‌شوند. عموماً در محیط‌های جدید سازگارند و واکنش‌هایشان برای والدین قابل‌تحمل و مدیریت است. در کل، مراقبت از این کودکان تجربه لذت‌بخشی است و والدینشان هم احساس کفایت و تسلط بیشتری دارند.

• کودکان دیرجوش

از نظر فرهنگی، بچه‌های دیرجوش، ممکن است خجالتی یا ترسو تلقی شوند، چون در هنگام روبرو شدن با تجارب جدید، تمایل چندانی نشان نمی‌دهند. آنها در کل، به زمان بیشتری برای سازگاری نیاز دارند، سطح فعالیتشان کم است، هیجان زیادی بروز نمی‌دهند و قبل از برای بررسی کامل موقعیت، آمادگی ورود به آن را ندارند.

• کودکان پرچالش

این گروه از کودکان، مهارتها و اعتماد به نفس والدینشان را کاملاً به چالش می‌کشند. آنها اغلب ریتم نامنظمی در خواب و تغذیه دارند، به سادگی بداخلاق می‌شوند و اگر روتینشان تغییر کند، واکنش‌های احساسی شدیدی نشان می‌دهند. باید آگاه باشیم که خلق‌وخوی این کودکان می‌تواند به راحتی حس اطمینان والد به روشهای تعامل با فرزندش را به چالش بکشد، باعث کلافگی او شود و به کودکش احساس «بد» یا «دوست‌نداشتنی بودن» منتقل کند.

• کودکان پرتحرک

کودکان پرتحرک، سطح بالایی از فعالیت دارند، بی‌هوا حرکت می‌کنند و به سرعت و ناگهانی در محیطهای جدید، از والدین دور می‌شوند؛ تمام ویژگی‌هایی که برای والدین نگران‌کننده است. والدین اغلب در تعامل و بازی با این دسته از کودکان کم می‌آورند و یا ممکن است انتقاد بشنوند که چرا کودکشان را کنترل نمی‌کنند. این مسائل احساس خجالت و فشار مضاعفی را به والدین تحمیل می‌کند که می‌تواند سبب درگیری و تعارض بیشتر با فرزندشان شود.