تفاوت خودمحوری و خودمراقبتی

مقدمه و تمایز مفهومی

در زبان روزمره، گاهی "خودمحوری" و "خودمراقبتی" به‌اشتباه مترادف تلقی می‌شوند، اما از دیدگاه روانشناختی، این دو مفهوم تفاوت‌های بنیادینی دارند. هر دو بر "خود" تمرکز دارند، اما انگیزه، جهت‌گیری، و پیامدهای این توجه کاملاً متفاوت است. درک این تمایز برای رشد شخصیت سالم و روابط بین فردی موثر، اهمیت ویژه‌ای دارد.

خودمحوری: ماندن در حباب ذهن "خود"

خودمحوری (Self-Centeredness) به معنای تمرکز افراطی و ناسالم بر نیازها، خواسته‌ها و دیدگاه‌های شخصی، بدون توجه کافی به نیازها و حقوق دیگران است. با دیدگاه خودمحورانه، فرد مصر است جهان را فقط از دریچه نگاه "خود" ببیند و دیگران را صرفاً ابزاری برای ارضای تمایلات خویش تلقی می‌کند.

ویژگی‌های اصلی خودمحوری

کمبود همدلی: ناتوانی در درک و سهیم شدن در احساسات دیگران.

احساس استحقاق: باور به اینکه از حقوق و مزایای ویژه‌ای برخوردار است.

دستکاری روانی و بهره‌کشی: استفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف شخصی.

بی‌توجهی به مرزها: عدم احترام به حریم شخصی و نیازهای دیگران.

خودمراقبتی: توجه سالم و متعادل به "خود"

خودمراقبتی (Self-Care) به معنای توجه آگاهانه و مسئولانه به خود به منظور حفظ و بهبود سلامت جسمی، روانشناختی
و هیجانی خویش است. هدف از خودمراقبتی، ارتقاء کیفیت زندگی، افزایش تاب‌آوری و ایجاد تعادل در جنبه‌های مختلف زندگی است.

ویژگی‌های برجستهٔ خودمراقبتی

خودآگاهی: شناخت نیازها، نقاط قوت و کاستی‌های خود.

مسئولیت‌پذیری: پذیرش مسئولیت سلامت و رفاه خویش.

مرزبندی سالم: تعیین و حفظ مرزهای شخصی برای حفاظت از انرژی و زمان خود.

جستجوی حمایت: تمایل به دریافت کمک و حمایت از دیگران در زمان نیاز.

همدلی با خود و دیگران: شفقت‌ورزی نسبت به خود و توجه به نیازهای دیگران.