کمک یا کنترل؟
چرا گاهی کمک‌رسانی ما از سوی دیگران مداخله‌جویی تلقی می‌شود؟

کمک‌رسانی از دیرباز یک عمل ارزشمند انسانی شناخته شده است اما نیازمند آن است که با آگاهی و تأمل انجام شود؛ چرا که انگیزه‌های پنهان و ناهشیار می‌توانند بر نحوه کمک‌رسانی ما تأثیر بگذارند. با شناخت این انگیزه‌ها و رعایت اصول کمک‌رسانی سالم، می‌توانیم روابط مؤثرتر و پایدارتری با دیگران برقرار کنیم.

🔹 دلایل روانشناختی دیدگاه منفی نسبت به کمک دیگران

انتقال ناهشیار: گاهی اوقات، فرد کمک‌کننده ناهشیارانه، احساسات و تجربیات ناخوشایند خود را به دیگری منتقل می‌کند. مثلاً فردی که در کودکی کنترل زیادی بر او اعمال شده، ممکن است در تلاش برای کمک به دیگری، همان الگوی کنترل را تکرار کند.

تفاوت در تعریف نیاز: آنچه ما به عنوان کمک می‌بینیم، ممکن است از نظر دیگری به عنوان مداخله تلقی شود. هر فرد، بر اساس تجربه‌های شخصی، شناخت از خود و نظام ارزشی‌اش، تعریف متفاوتی از نیاز دارد.

مقاومت در برابر تغییر: تغییر، حتی اگر به نفع فرد باشد، می‌تواند اضطراب‌آور باشد. دریافت کمک، به معنای پذیرش نیاز به تغییر است و این می‌تواند باعث ایجاد مقاومت در فرد شود.

نقش قدرت و کنترل: کمک، به ویژه زمانی که به صورت غیرمنتظره یا تحمیلی ارائه می‌شود، می‌تواند به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت و کنترل بر دیگری تلقی شود.

وابستگی و استقلال: کمک، می‌تواند با هدف ایجاد وابستگی ناسالم در فرد دریافت‌کننده انجام شود و این، با نیاز اساسی انسان به استقلال و خودمختاری در تضاد است.

🔹 چگونه از کمک به مداخله نرسیم؟

همدلی عمیق: قبل از هر اقدامی، تلاش کنید تا دیدگاه و احساسات طرف مقابل را درک کنید و با صبوری، به او فعالانه گوش دهید.

احترام به استقلال: به استقلال و حق انتخاب دیگری احترام بگذارید.

پرهیز از ایجاد احساس بدهکاری: کمک‌رسانی نیازمند آن است که بی‌منت و بدون ایجاد فشار برای دریافت پاداش فوری صورت بگیرد.

توجه به احساسات، انگیزه‌ها و نیازهای خود و دیگری: قبل از کمک به دیگران، به انگیزه‌های خود توجه کنید و مطمئن شوید که هدف شما دربرگیرندهٔ کمک به دیگری نیز هست و فقط با نیت برآورده کردن نیازهای خودتان صورت نمی‌گیرد. از سوی دیگر، به جای عمل بر اساس پیش‌فرض‌های خود در مورد نیازهای دیگری، سعی کنید نیازهای واقعی دیگری را با کنجکاوی و گشودگی شناسایی کنید و در صورت نیاز، از کمک متخصصان بهره‌مند شوید.

کمک به عنوان یک فرآیند: کمک را به عنوان یک فرآیند طولانی‌مدت در نظر بگیرید و نه یک راه حل سریع.

توجه به زبان بدن و لحن صدا: نحوه بیان کمک، به اندازه خود عمل کمک اهمیت دارد.

نتیجه‌گیری

کمک کردن به دیگران، یک عمل انسانی و پسندیده است. اما مهم است که به انگیزه‌های خود و تأثیری که کمک ما بر دیگران می‌گذارد، توجه کنیم. زمانی که تلاش می‌کنیم به دیگری کمک کنیم، لازم است به یاد داشته باشیم که این عمل، فراتر از انتقال منابع یا اطلاعات است. کمک، یک تعامل پیچیده است که در آن، نیازها، باورها و عواطف و دیگر حالات ذهنی هر دو طرف نقش دارند. با آگاهی از این پیچیدگی‌ها، می‌توانیم از تبدیل کمک به مداخله جلوگیری کرده و روابط معنادارتری را با دیگران برقرار کنیم.